Al enige tijd wordt in wetenschappelijk onderzoek aandacht besteed aan de invloed van licht via het oog op de werking van de hersenen. We weten dat licht nodig is om te kunnen zien. Sinds de ontdekking van speciale lichtgevoelige zenuwcellen in het oog die rechtstreeks in verbinding staan met onze biologische klok, is gebleken dat licht via het oog het 24-uurs verloop van een groot aantal lichamelijke en mentale processen stuurt. Iedere dag loopt onze biologische klok een beetje uit de pas maar wordt door het ochtendlicht bijgesteld. Hierdoor ontstaat een regelmatig 24-uurs ritme. Dit dag- en nachtritme beïnvloedt niet alleen onze lichaamstemperatuur, bloeddruk, spijsvertering en afgifte van hormonen, maar ook processen die de stemming, alertheid, prestatie en energiehuishouding bepalen.
Het belang van deze kennis is des te groter omdat veel mensen in gebouwen verblijven met weinig tot geen daglichttoetreding. De 24-uurs economie zorgt ervoor dat we op tijdstippen werken die niet in overeenstemming zijn met de stand van onze biologische klok en onze natuurlijke behoefte aan slaap. Werknemers die in ploegendiensten werken hebben meer moeite om hun energie op peil te houden en zijn vaker chronisch vermoeid.
Gezondheid van werknemers staat gelukkig steeds vaker voorop. Voldoende daglichttoetreding in gebouwen en goede verlichting dragen daar aanzienlijk aan bij. Kunstverlichting zorgt doorgaans voor een goed zicht maar heeft echter weinig invloed op ons dag- en nachtritme. Een tekort aan daglicht kan concentratieproblemen geven, een verminderde alertheid, slaapproblemen en verhoging van de kans op het optreden van ‘de winterblues’. Mensen die onder ‘gezonde licht’ condities verblijven, slapen over het algemeen beter en zijn overdag meer alert en vaak ook beter gestemd.
Biodynamische verlichting bootst het verloop van het daglicht na met variatie in kleurtemperatuur van warmwit tot koelwit licht (2700K – 6500K). Van zonsopkomst tot zonsondergang, elk moment van de dag kan worden nagebootst. Via een speciale lichtsturing worden verschillende lichtscènes gecreëerd. Daarbij kent elke scène een eigen aanpassing van kleurtemperatuur en verlichtingsniveau. De koele lichttonen activeren en stimuleren, terwijl warme kleuren oproepen tot rust en ontspanning. De mate waarin licht hierop invloed heeft, is afhankelijk van de verlichtingssterkte, kleurtemperatuur, tijdsduur van verlichting, timing van de blootstelling en de afstand tot de lichtbron. Deze vijf aspecten zijn voor ieder afzonderlijk project weer belangrijk.
Biodynamische verlichting
- heeft een positieve invloed op alertheid, concentratie, prestatie en stemming
- reduceert vermoeidheid en (sociale) jetlag
- verbetert het slaap/waakritme
- vermindert sombere/neerslachtige gevoelens (winterblues)
Het gebruik van biodynamische verlichting is hot. Volgens FluxPlus is het essentieel om voor ieder project een lichtanalyse te maken. Hierbij moet het doel van de diverse ruimtes worden beschreven en wie de eindgebruikers zijn. Belangrijk is te weten hoe de inrichting van de ruimte er uiteindelijk uit komt te zien i.v.m. de reflectiewaarden van onder meer plafond en wanden. Pas als alle gegevens zijn verzameld kan een lichtontwerp worden gemaakt met bijbehorende lichtberekeningen. Bij toepassing van biodynamische verlichting is het van belang te weten hoeveel licht er uiteindelijk op het oog van de werknemer valt.
Het ontwikkelen van lichtscenario’s is maatwerk. Lichtscènes moeten worden afgestemd op shifts, werktijden, vaste pauzes of rusttijden. Kennis van het fysiologisch en cognitief functioneren van de mens is hierbij van groot belang. Het toepassen van de juiste verlichting op de juiste tijden is essentieel voor het juiste effect.